Kaligrafia znana jest od wielu lat. To szuka starannego i estetycznego pisania, która bardzo często wiąże się również z artystycznym zdobieniem. Jednym z efektów nauczania kaligrafii jest kształtowanie charakteru i cierpliwości. Kaligrafia przez długi czas była podstawowym przedmiotem w szkołach. Mniej więcej do roku 1960 była częścią nauczania początkowego, którego celem było doskonalenie pisma odręcznego.

Czym jest kaligrafia?

Pierwszym skojarzeniem z kaligrafią jest zawsze nauka ładnego pisania. Warto pamiętać o tym, że sztuka ta nie sprowadza się wyłącznie do tego. Dla wielu twórców kaligrafia jest środkiem wyrazu, w licznych kulturach traktowana jest jako dziedzina sztuki lub rodzaj zdobienia.

Oprócz tych walorów nie sposób pominąć wpływu kaligrafii na ogólny rozwój charakteru człowieka. Związane jest to przede wszystkim z koniecznością skupienia i koncentracji, co pozwala zapomnieć o codziennych problemach i odstresować się. Sztuka ta wymaga koordynacji pracy ręki, oka i mózgu, w celu jednoczesnego przewidywania kolejnych ruchów, kontroli jakości pisma i kreślenia kolejnych liter w taki sposób, aby ostatecznie osiągnąć unikalną treść.

To główne powody, dla których kaligrafia jeszcze do niedawna znajdowała się wśród podstawowych przedmiotów szkolnych – pomagała rozwijać nawyk samodyscypliny i koncentracji.

Kaligrafia w Polsce

Na początku XX wieku kaligrafii uczono w klasach początkowych na obowiązkowych zajęciach języka polskiego. Traktowana była ona jednak wówczas jako nauka zwykłego pisania. Przed wojną miały miejsca liczne publikacje podręczników do nauki kaligrafii. Okres ten przyjmuje się za złoty, jeśli chodzi o popularność i znaczenie tej formy pisanej.

Najczęściej korzystano z dzieł Stefana Tatucha „Nauka pisma ozdobnego i użytkowego: podręcznik dla nauczycieli i uczniów seminariów nauczycielskich”. Dużą popularnością cieszył się również „Podręcznik do nauki kaligrafii dla użytku szkolnego i domowego” Józefa Czerneckiego, Józefa Szablowskiego i Stefana Tatucha. Autorzy zwracali uwagę na ćwiczenia z wykorzystaniem fragmentów znanych pism, takich jak np. Pismo Święte.

Metody nauczania kaligrafii

„Podręcznik do nauki kaligrafii dla użytku szkolnego i domowego” zawierał metody nauczania, takie jak:

- metoda posiłkowa pisania w zeszycie, wykorzystywana przy pomocy specjalistycznego słownictwa danego znaku przy jednoczesnym kreśleniu go w powietrzu,

-metoda linearna, która wykorzystuje przede wszystkim linie pomocnicze do zachowania niezbędnych równości pisma,

- metoda pisania w takt, polegającego na wykonywaniu czynności związanych z pisaniem i samym kreśleniem znaków na komendę nauczyciela (zazwyczaj wszyscy uczniowie w tym samym czasie),

- metoda genetyczna, będąca rozkładaniem znaków na części składowe w celu zrozumienia budowy pisma,

- metoda mechaniczna, ćwiczona przy użyciu kalki lub wzoru prawidłowo zapisanych liter,

- metoda Carstairsa, będąca połączeniem ćwiczeń ramienia, ręki i palców w celu uzyskania odpowiedniego prowadzenia pióra.

Etapy nauki kaligrafii

W Polsce w okresie nauczania kaligrafii występował podział, który określał następujące procesy szkoleniowe:

- na pierwszym etapie uczeń przyswajał umiejętności pisania i czytania, pomijając aspekty związane z estetyką pisma,

- kolejny zawierał naukę budowy liter, w ramach której ćwiczono przede wszystkim zapisywanie wyrazów bez odrywania pióra, wykorzystując w tym celu zeszyty z czterema liniami,

- następny etap to przede wszystkim koncentracja na trudniejszych odmianach znaków, które zapisywane były w zeszytach z jedną linią lub na gładkich kartkach,

- ostatni etap to okres używania ozdobnych zawijasów przy literach, w celu wykształcenia indywidualnego charakteru pisma,

Pismo, które było nauczane w tamtym okresie przypominało krój Copperplate (tzw. angielska kursywa), które charakteryzowało się pochyleniem i składało się z linii o zróżnicowanej grubości. Sprawdź nasz papier do kaligrafii.

Kaligrafia litery i style – jakie wybrać?

Ze względu na to, że kaligrafowane pismo łacińskie rozwijało się przez tysiąclecia nie dziwi fakt, że dzisiaj możemy korzystać z odkrywanych na nowo, doświadczeń zbieranych przez skrybów przez wieki, wykorzystując pozostawione przez nich przykłady użycia wielu stylów kaligraficznych takich jak uncjała, półuncjała, pismo karolińskie, fraktura, tekstura, różne bastardy, italika ( lub Cancelaresca), wiele rodzajów kursyw w tym najważniejszych takich jak kursywa angielska, Spencerian, czy Palmer, a także pisma takie jak rondówka (pismo rondowe) czy antykwa (pismo humanistyczne). Dzisiejsze pismo odręczne, którym się posługujemy wywodzi się w dużej mierze właśnie z italiki i kursywy angielskiej (ang. Copperplate).

Celem nauki kaligrafii nie musi być dojście do mistrzostwa we władaniu każdym stylem. Głównym założeniem może być odnalezienie stylu, który będzie nam najbardziej odpowiadał i w który będziemy mogli doskonalić.

Kaligrafia nauka – jak zacząć?

Chcąc rozpocząć swoją przygodę z kaligrafią najpierw trzeba podjąć decyzję o tym czy będziemy uczyć się pod okiem nauczyciela czy będziemy robić to we własnym zakresie, korzystając z podręczników czy poradników internetowych. Zdecydowanie łatwiej jest zacząć pod okiem nauczyciela, ze względu na możliwość uzyskania informacji zwrotnej i fachowych rad, zamiast koncentracji na pracy indywidualnej. Faktem jest jednak, że najistotniejsza praca jest i tak do wykonania we własnym zakresie. Nie ma tutaj dróg na skróty, sprawdza się tylko znane powiedzenie „trening czyni mistrza”.

Przybory do kaligrafii – jakie wybrać na początek?

Nauka kaligrafii nie jest możliwa bez fachowych narzędzi. Nie jest ich wiele, jednak na sam początek konieczne jest zaopatrzenie się w podstawowe przyrządy, takie jak stalówki wraz z obsadką, w najprostszej formie będącą drewnianym kijkiem, w którym umieszczamy stalówkę. Oprócz tego trzeba wyposażyć się w atrament lub specjalny tusz do kaligrafii i dobry papier. Zakup najtańszego papieru wiąże się z ryzykiem złego wchłaniania atramentu, przez co mogą się tworzyć tak zwane „pajączki” przy literach.

Dobrym pomysłem będzie założenie zeszytu, w którym będzie można sprawdzać postępy w nauce, a który będzie posiadał odpowiedni papier pozwalający na pisanie nawet piórem maczanym, można z powodzeniem skorzystać w tym celu z notesu w kropki Archie’s Calligraphy. Do zestawu warto dołożyć skórzaną okładkę, która pozwoli jedynie wymieniać wewnętrzne wkłady i długo cieszyć się ulubionym notesem.